ГРАВИРЕ И ФОТОГРАФИЈЕ БЕОГРАДА од 1521 до 1878. године - други део

Гравире и фотографије из Музеја града Београда

Турска гравира Београда 

Београд, 1696. година

Београд, 1736. година

 

Panorama Beograda, pogled sa krova Velike škole - Kapetan Mišinog zdanja u pravcu Kalemegdana.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: panorama
Pododrednice: panorama Beograda
Inventarski broj: UR/3751
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

Prikazana je panorama Beograda, pogled sa krova Kapetan Mišinog zdanja u pravcu Dunava . U prvom planu se vidi deo (današnjeg Studentskog trga) Velike pijace i zgrada hotela "Makedonija".
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija - kopija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: panorama ; pijaca; hotel
Pododrednice: panorama Beograda; Velika pijaca; hotel Makedonija
Inventarski broj: UR/3752
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

Prikazani su dobrovoljci na Kalemegdanu: deo Beogradske tvrđave, sa dve male kuće i grupa od nekoliko desetina ruskih dobrovoljaca - pripadnika "Orlovske družine".
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, sepija
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: Kalemegdan; vojska
Pododrednice: ruski dobrovoljci
Inventarski broj: UR/3765

Prikazan je pogled na ušće Save. Donji deo Pariske ulice i njeno skretanje ka Karađorđevoj ulici. Vidi se duga drvena ograda i nekoliko kuća. Nadesno je put - početak današnjeg Donjogradskog bulevara, a u daljini preko ušća je silueta Zemuna .
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: panorama
Pododrednice: panorama Beograda
Inventarski broj: UR/3766

Prikazan je pogled na ušće Save. U prvom planu su dvorišta i prizemne kuće Karađorđeve ulice. Vide se tri zastave, od kojih je jedna, krajnja leva, zastava Crvenog krsta. U pozadini je Veliko ratno ostrvo i iza njega silueta Zemuna .
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija - kopija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 24 x 18 cm
Odrednice: panorama ; ulica
Pododrednice: panorama Beograda; Karađorđeva ulica
Inventarski broj: UR/10371

Na fotografiji je prikaz savskog kraja, savske obala kod Bare Venecije. Obala je neuređena a s leve strane je spratna kuća od opeke, nemalterisana. Zdesna je deo velike dereglije i na silaznoj rampi je čovek sa lulom u narodnom odelu od šajaka.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: panorama
Pododrednice: panorama Beograda
Inventarski broj: UR/3767

Prikazano je dvorište spratne zgrade sa dvoje bolničkih kola na kojima su oznake Crvenog krsta. Na jednoj oznaci se može pročitati "Transport Britanskog narodnog društva" (pisano je ćirilicom). Na kolima su zastave, a u dvorištu je veća grupa ljudi, sa jednom bolničarkom i ranjenikom sa štakama.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija - kopija
Tehnika: crno-bela
Materijal: papir
Dimenzije: 19,3 x 12,8 cm
Odrednice: Crveni krst; saobraćajna sredstva
Pododrednice: bolnička kola
Inventarski broj: UR/6381
Nabavka: otkup od Sofije Stanojević, Beograd

Prikazana je desna obala Save nedaleko od ušća. Uz obalu je usidrena šalupa sa brojem "4" na pramcu. Na šalupi je zatvorena nadgradnja sa malim prozorima, jednokrilnim vratima, sa oznakom crvenog krsta na boku. Na pramčanom delu šalupe je britanska, na kraju nadgradnje zastava crvenog krsta, a na krmi je zastava koja se ne može raspoznati (po pravu plovidbe - principu teritorijalnih voda trebalo bi da je to zastava Kneževine Srbije). Na prednjoj i zadnjoj palubi šalupe je devet ljudi, među kojima je jedan u (britanskoj ?) uniformi. Najverovatnije je u pitanju transportna lađa za prevoz ranjenika, moguće i sa ambulantom.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela
Materijal: papir
Dimenzije: 19,5 (21,5) x 12,8 (14,6) cm
Odrednice: saobraćajna sredstva
Pododrednice: šalupa
Inventarski broj: UR/6315
Nabavka: otkup od Sofije Stanojević, Beograd
Datum nabavke: 1951. god.

ŽANR SCENA I IZGLED BEOGRADA IZ 1791. GODINE

Na veoma maloj panorami (format same slike je 13,5 x 6,5 cm) sa dvostrukim graviranim ramom, su tri austrijska vojnika - husara , od kojih su dvojica na konjima, a u pozadini, preko Velikog ratnog ostrva se vidi Beograd. Ugao gledanja je sličan panoramama rađenim u vreme opsade Beograda 1788-1789. godine.
Po formatu, opremi i kvalitetu hartije moglo bi se pretpostaviti da je list istrgnut iz nekog engleskog albuma manjeg formata. Ispod slike na engleskom jeziku piše Izgled Beograda. Dole sleva je potpis crtača, zdesna grafičara, a sasvim u dnu ploče (delimično izbrisano i nečitko) "Published by Dr. Truster Aug.(ust) 1. 1791."
Crtač: Benazeh (Benazech)
Rezač: Nigl (Neagle)
Izdavač: Traster (Truster)
Period: 1791. god.
Mesto: London
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 18,8 x 12 cm
Dimenzije lista: 20,8 x 12,2 cm
Legenda: Tekst je na engleskom jeziku.
Odrednice: žanr scena ; panorama
Pododrednice: panorama Beograda
Inventarski broj: GI1/3186
Nabavka: otkup od Antikvarnice Klare Kvercole, Rim

 

Slika potpunog poraza turske glavne armije od strane carskih snaga 16. avgusta 1717. kod Beograda . Prikazani su odlučujući trenuci bitke između snaga pod komandom Evgenija Savojskog i turske vojske pristigle u pomoć opsednutom Beogradu. U prvom planu je silovit napad carevaca i upad u turski logor. U pozadini je panorama Beograda u plamenu, izazvana bombardovanjem sa leve obale Save. Prikazana su oba mosta, utvrđeni logor pod Beogradom, turski logor (P) i posebno jasno položaj turske artiljerije (I) koji su kasnije zauzeli bavarski grenadiri .
Zastavica sa naslovom je iznad scene, u desnom delu slike. Objašnjenja, tumač sa 15 odrednica, od A - P je ispod, van slike.
Period: avgust 1717. god. (izdato 1721.)
Mesto: Augzburg
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 32,8 x 18,5 cm
Dimenzije lista: 35,7 x 19,5 cm
Legenda: Tekst je na nemačkom jeziku.
Odrednice: ratna scena
Pododrednice: opsada
Istorijat: Gravira je iz knjige Glück und unglücks Fälle der in dem Königreich Servien gelegenen Haupt - Vestung Belgrad oder Griechisch Weissenburg, izdata u Augzburgu 1721. godine.
Inventarski broj: GI1/1677
Nabavka: otkup od Nebojše Dalje, Beograd

PRELAZ CARSKO-KRALJEVSKE VOJSKE PREKO SAVE, 11.9.1789. GODINE

Naslov je dat na nemačkom jeziku i nalazi se ispod gravire. Prikazani su Zemun i osmatračnica na Gardošu (smeštena na mestu današnjeg milenijumskog spomenika - iz 1895. godine) i trupe kako prelaze preko mostova i raspoređuju se oko Beograda. Kao bežanijski nasip (D) označen je put ka mostovima. Ispod slike je tumač na nemačkom jeziku sa 14 odrednica (A - O) u kojem je lokalitet Dedinje označen kao Deschina Berg. Ispod desnog ugla slike je slovo "j".
Period: 1789. god.
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije lista: 36 x 22,3 cm
Legenda: Tekst je na nemačkom jeziku.
Odrednice: ratna scena
Pododrednice: prelaz carsko-kraljevske vojske preko Save, 1789. god.
Inventarski broj: GI1/136
Nabavka: poklon od Đorđa Vajferta, Beograd

ŠPAROV ALBUM - KOPIJA "NOVE ISKRE" (SL. 3)
POGLED NA GORNJI I DONJI GRAD, SAVSKU KAPIJU I SRPSKU CRKVU I MITROPOLIJU

Panorama Beograda gledana sa leve obale Save. U prvom planu je, zdesna, pontonski most preko Save, a iznad njega (srpska) crkva i zgrada mitropolijskog dvora. Levo je tvrđava sa istaknutom Sahat kulom, kompleks Donjeg grada i u njemu, na samoj obali Dunava kula Nebojša sa šiljatim (gotskim) krovom.
Autor: Špar Nikolade (Spaar Nicolade, XVIII vek)
Rezač: Marković Petar
Izdavač: Odavić Rista (Beograd 1870- ?)
Period: 1736. god.
Mesto: Beograd
Predmet: gravira
Tehnika: litografija
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 27,8 x 16,7 cm
Dimenzije lista: 32,3 x 25,3 cm
Legenda: Tekst je na srpskom jeziku.
Odrednice: album ; panorama
Pododrednice: panorama Beograda iz albuma
Inventarski broj: GI1/225

ŠPAROV ALBUM - KOPIJA "NOVE ISKRE" (SL. 2)
POGLED NA BEOGRAD SA BANATSKE STRANE

Panorama Beograda - preko široke rečne površine ( Dunava ), zdesna nalevo se vide kula Nebojša, Donji grad, kompleks Gornjeg grada Beogradske tvrđave sa istaknutom Sahat kulom i potom Dorćol sa pet minareta.
Autor: Špar Nikolade (Spaar Nicolade, XVIII vek)
Rezač: Marković Petar
Izdavač: Odavić Rista (Beograd 1870- ?)
Period: 1736. god.
Mesto: Beograd
Predmet: gravira
Tehnika: litografija
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 27,8 x 17 cm
Dimenzije lista: 33,3 x 26,7 cm
Legenda: Tekst je na srpskom jeziku.
Odrednice: album ; panorama
Pododrednice: panorama Beograda iz albuma
Inventarski broj: GI1/227

BODENEROV ALBUM (SL. 19)
PANORAMA STONOG BEOGRADA (STULWEISSENBURG)

Panorama pokazuje Sekešfehervar (Stoni Beograd) kao grad koji se sastoji iz nekoliko delova. Četiri dela grada se nalaze na utvrđenim rečnim ostrvima, a dva predgrađa, utvrđena palisadama su na obali. Komunikaciju sa gradom i između njegovih delova obezbeđuje osam mostova. Delovi grada na utvrđenim ostrvima su puni velikih, tvrdo građenih zdanja, džamija i crkvi, pretežno, dok se u predgrađima, na obali, ističu dve džamije i jedna višespratna kula. Sa leve strane panorame je tekst o gradu. U tekstu je objašnjeno da se grad nalazi na reci Šarovi (Sarowitz), koja sa još dve reke čini trougao. Po opisu grad ima pet predgrađa, tri spoljašnja i dva unutrašnja. U njemu su se od starina krunisali ugarski kraljevi u crkvi kakve nema u ostaloj Ugarskoj. Turci su grad zauzeli 1543, a u hrišćanske ruke je ponovo pao 1688. godine . U međuvremenu je od septembra 1601. do avgusta naredne godine bio u posedu Habzburga . Iznad panorame zdesna je broj 165.
Autor: Bodener Gabrijel (Bodenehr Gabriel, 1664-1758)
Period: 1718-1730. god.
Mesto: Augzburg
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 25,5 x 17 cm
Dimenzije lista: 30,5 x 18,5 cm
Vodeni znak: Jedva je vidljiv izduženi oval sa ljudskim likom u sredini na čijoj glavi je kruna. Iznad se nalazi jabuka sa simetričnim "grčkim" krstom na vrhu. Sa strane ovala postoje i druge stilizacije.
Legenda: Tekst je na nemačkom jeziku.
Odrednice: album ; panorama
Pododrednice: gravira iz albuma
Inventarski broj: GI1/5036
Nabavka: otkup od Joce Vujića, Senta

UBISTVO HADŽI-MUSTAFA PAŠE

Na graviri je prikazano ubistvo turskog namesnika Beograda od strane janjičara 21.12.1801. godine. Ubistvo beogradskog vezira desilo se u njegovom konaku u Gornjem gradu Beogradske tvrđave. Dok ubica (5), puca na pašu (2), trojica janjičara - dahija (4), sprečavaju agu iz pašine pratnje (3), da mu pritekne u pomoć. Dve godine posle ovog događaja, dahijska strahovlada koja je tada počela, izazvala je izbijanje Prvog srpskog ustanka . Ispod slike je tumač sa pet odrednica.
Vreme: 21.12.1801. god.
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije lista: 28,2 x 18,7 cm
Legenda: Tekst je na nemačkom jeziku.
Odrednice: istorijska scena
Pododrednice: ubistvo beogradskog vezira
Inventarski broj: GI1/473
Nabavka: poklon od Đorđa Vajferta, Beograd

SLIKARNIK SLIKA VELIKOG ĐORĐA PETROVIĆA KARA - ĐORĐA (SL. 1)
USTANAK U ORAŠCU

Predstavljena je masa naroda sa podignutim jataganima. U prvom planu je Karađorđe sa srpskom trobojnicom u kojoj je krst i pored njega sveštenik sa podignutim krstom.
Legenda: Činodejstvovo Tanasije Antonijević Prota Bukovinski 1. Karađorđe predaje Tanasku Rajiću barjak 2. Obor-knez Marko 3. Stanoje Glavaš 4. Vule Ilić 5. Hajduk Veljko 6. Vasa Čarapić 7. Janko Katić 8. Knez Sima Marković 9. Arsenije Loma 10. Jovan Jakovljević i mnogi drugi prvaci junaci. Naslov: " Ustanak Kara-Đorđa na Turke, u Orašcu 2.2.1804. (po novom kalendaru 15.2.) na sveto Sretenje Gospodnje. Skup prvaka junaka i ustaši Srba protivu Turaka. Izbor Kara - Đorđa za Vrhovnog Vožda i Vladara Srbije. Zakletva i Miropomazanje."
Autor: Nenadović N. Konstantin
Izdavač: Štamparija "Šimek i Štandart"
Period: 1883. god.
Mesto: Beč
Predmet: album
Tehnika: litografija
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 22,5 x 15,2 cm
Dimenzije lista: 22,5 x 15,2 cm
Legenda: Tekst je na srpskom jeziku.
Odrednice: album ; istorijska scena
Pododrednice: strana iz albuma; ustanak u Orašcu, 1804. god.
Inventarski broj: GI1/5082

Prikazano je staro Ministarstvo finansija u Ulici admirala Geprata, između Nemanjine i Ulice kneza Miloša . Zgrada je izgrađena 1838. godine i namenjena je knezu Milošu za dvor, ali je u zgradu smešteno Ministarstvo finansija, Državni savet i druga nadleštva. Srušena je u Drugom svetskom ratu. Na slici je fasada prema ulici sa mladim drvećem ispred nje. Na pročelju je grb.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija - kopija sa originala
Tehnika: crno-bela
Materijal: papir
Dimenzije: 24 x 18 cm
Odrednice: zgrada ministarstva
Pododrednice: zgrada Ministarstva finansija
Inventarski broj: UR/13857
Nabavka: fotokopija iz Vojnog muzeja u Beogradu

Prikazan je narodni sovjet u Ulici Narodnog fronta (pozicija sadašnjeg broja 37). Zgrada je sagrađena 1836. godine, a srušena je između dva svetska rata radi izgradnje zgrade, tadašnje Druge ženske gimnazije. Zgrada je prizemna u neoklasičnom stilu sa ulazom iz dvorišta.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija - kopija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: zgrada ministarstva
Pododrednice: Zgrada Državnog saveta; zgrada Narodnog sovjeta
Inventarski broj: UR/3769
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

Prikazana je zgrada hotela "Srpska kruna" u Knez Mihajlovoj ulici br. 56. Sagrađena je 1870. godine. Posle Drugog svetskog rata u njoj se godinama nalazila Narodna biblioteka Srbije, a sada je u zgradi (posle obimne rekonstrukcije) Biblioteka grada Beograda. Na slici su vidljive fasade prema Knez Mihajlovoj i Pariskoj ulici.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: hotel; biblioteka
Pododrednice: hotel Srpska kruna
Inventarski broj: UR/3756
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

Prikazana je zgrada turskog hana na Batal - džamiji, prostor sadašnjih ulica Vlajkovićeve, Bulevera revolucije i Trga Nikole Pašića. Zgrada je najverovatnije srušena 80-tih godina prošlog veka.

Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija - kopija
Tehnika: crno-bela
Materijal: papir
Dimenzije: 24 x 18 cm
Odrednice: han; džamija
Pododrednice: han na Batal džamiji
Inventarski broj: UR/13527
Nabavka: fotokopija iz Vojnog muzeja u Beogradu, Beograd

Predstavljena je zgrada Učiteljske škole na uglu Ulice Narodnog fronta i Dobrinjske, sagrađena je oko 1860. godine po projektu arh. Andrije Vukovića. Zgrada je sačuvana do danas. Prvobitno nije imala školsku namenu. Na slici se vidi fasada prema Ulici Narodnog fronta i prema crkvi Vaznesenja Gospodnjeg.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija - kopija
Tehnika: crno-bela
Materijal: papir
Dimenzije: 24 x 18 cm
Odrednice: škola
Pododrednice: Učiteljska škola
Inventarski broj: UR/5884
Nabavka: otkup od Vojina Đorđevića, Beograd
Napomena: Originalna Gromanova fotografija nalazi se u NIRO "Borba"

Prikazan je Konak kneza Miloša u Topčideru. Sagrađen je po planu i nadzoru Hadži Nikole Živkovića . Zgrada je spratna, u stilu srpsko - balkanske arhitekture. Posle obimne rekonstrukcije u njoj je danas stalna postavka Istorijskog muzeja Srbije pod nazivom "Srpska revolucija 1804 - 1815. godine".
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: konak
Pododrednice: Konak kneza Miloša
Inventarski broj: UR/3773
Datum nabavke: nepoznat

Prikazana je Defterdarova džamija na uglu Obilićevog venca i Ulice Vuka Karadžića (tu je danas kafana "Proleće"). Džamija je sagrađena u XVII veku, a srušena je neposredno posle 1878. godine, kada je Srbija na Berlinskom kongresu dobila nezavisnost. Levo od džamije se vidi deo krova i prvog sprata zgrade koja i danas postoji, a u dubini Ulice Vuka Karadžića se vidi deo zvonika Luteranske crkve.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: džamija
Pododrednice: Defterdarova džamija
Inventarski broj: UR/3771
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

 

Na fotografiji je prikazan atrijum Univerziteta u Beogradu. Vidi se dvorišni deo Kapetan Mišinog zdanja, i deo glavne fasade (sleva) i fasada prema pjaceti kod nove zgrade Filozofskog fakulteta. U dvorištu je 18 kola sa arnjevima na kojima je amblem Crvenog krsta. U levoj ivici je jedno kljuse, a između bolničkih kola i zgrade su čaršavi koji se suše. U vreme rata u zdanju je bila jedna od ruskih bolnica.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: zdanje; bolnica
Pododrednice: Kapetan Mišino zdanje; Ruska bolnica
Inventarski broj: UR/3753
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

Na fotografiji je prikazan enterijer Kapetan Mišinog zdanja. Vidi se unutrašnjost Velike škole ( Kapetan Mišino zdanje - sada Rektorat Univerziteta u Beogradu), jedna od učionica, po belešci "soba br. 55", preuređena u kapelu, za potrebe ruskih dobrovoljaca i osoblja Ruskog društva crvenog krsta.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 (27) x 33,5 (21,2) cm
Odrednice: zdanje; škola
Pododrednice: Kapetan Mišino zdanje
Inventarski broj: UR/3754
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

Приредио 

Миливој Анђелковић

http://www.amika.rs/

ГРАВИРЕ И ФОТОСИ БЕОГРАДА од 1521 до 1878. године - први део

STARE KARTE, GRAVIRE I FOTOGRAFIJE IZ ZBIRKE MUZEJA GRADA BEOGRADA

 

IZGLED BEOGRADA U VREME TURSKOG NAPADA 1521. GODINE (PREMA REŠU)

Pretpostavljamo da se radi o istrgnutom listu iz jednog od izdanja Minsterove Kosmografije (Cosmographia universalis). Osnov za ovaj izgled Beograda je Rešov drvorez, na kome je prikazan izgled Beograda i napad Turaka - Sulejmana Veličanstvenog na grad. Ponovljena je čak i greška, jer crtež nije inverzno rezan (kako se vidi u ogledalu). Panorama je na strani 1368. U vrhu je tekst Šesta knjiga (Das Sechste Buch) a ispod toga opsada Beograda (Griechisch Weissenburg belagert). Istaknuti su i uočljivi kula mlinarica na obali Save (Saw), turske šajke na Dunavu (Tonaw fl.), kule i tornjevi u Gornjem gradu i velika crkva u sredini Donjeg grada. Ispod slike je tekst (22 reda) o opsadi Beograda koji počinje sa podatkom da su leta gospodnjeg 1457. (greška - 1456.), Turci opseli Beograd i nastavlja se sa opisom borbi do zauzimanja grada 1521. godine . Na prethodnoj, 1367. strani dat je istorijat hrišćansko - turskih sukoba na jugoistoku Evrope počev od 1396. i akcija kralja Žigmunda (Sigismunda) . Autor: Minster Sebastijan (Münster Sebastijan, Hesen 1489-?)

Period: XVI-XVII vek

Mesto: Bazel (?)

Predmet: gravira

Tehnika: drvorez

Materijal: papir

Dimenzije otiska: ? x 29,4 cm

Dimenzije lista: 27 x 33,4 cm

Legenda: Tekst je na nemačkom jeziku.

Odrednice: panorama ; ratna scena

Pododrednice: panorama Beograda; napad Turaka na Beograd, 1521. god.

Inventarski broj: GI1/460

Nabavka: poklon od Đorđa Vajferta, Beograd

 

 

RATNA SCENA I PANORAMA BEOGRADA 1688. 

Izgled tvrđave Beograd, Grčkog Belog grada (na nemačkom jeziku). Ratna scena na graviri obuhvata niz događaja iz opsade Beograda u leto 1688. godine . Na levoj strani je panorama Beograda sa delovima Donjeg grada zahvaćenih plamenom i povlačenjem Turaka na vodi i kopnu (F), tj. završni deo opsade - osvajanje Beograda 6.9.1688. godine . Na desnoj polovini slike su brodovi koji donose hranu i municiju opsadnoj armiji. Na levoj obali Save je logor opsadne vojske i prikaz forsiranja Save preko Ade Ciganlije, kao i stvaranje mostobrana južno od Beograda.
Dakle, predstavljen je niz događaja tokom više od dva meseca duge opsade. Naslov je u zastavici direktno iznad panorame grada. Tumač sa 13 odrednica, od A do N nalazi se ispod panorame grada, a u donjem desnom delu tumača je inicijal autora.
Rezač: C. J. moguće da je Johan Klerikus (Johanes Clericus) tj. Žan l' Klerk
Period: 1688. god.
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije lista: 32 x 19,6 cm
Legenda: Tekst je na nemačkom jeziku.
Odrednice: ratna scena ; panorama
Pododrednice: opsada; panorama Beograda
Inventarski broj: GI1/470
Nabavka: poklon od Đorđa Vajferta, Beograd

 

SCENA OSVAJANJA I PANORAMA BEOGRADA septembar 1688

Ova gravira je samo jedan deo velike kompozicije o osvajanju Beograda 1688. godine . Kompoziciju je uradio Joan Baptista Gump koji je boravio u štabu opsadne armije Maksimilijana Bavarskog , a graver je bio M. Vening . Cela kompozicija je bila publikovana na 9 listova formata 43,3 x 31,8 cm, složenih u tri reda i tri kolone. List o kojem govorimo je u gornjem prvom redu u prvoj koloni, dakle, gornji levi ugao gravire. Na njemu je prikazan juriš evropske vojske i prodor u Beograd. Ispod scene je friz sa dva para amoreta i između njih je tumač sa odrednicama od A do O sa objašnjenjima na italijanskom jeziku. Najveći deo odrednica se odnosi na druge delove gravire, a na samom listu se nalaze mnoge numeričke oznake: 40 - Zemun sa tvrđavom, 6 - utvrđenje prema Savi, 4 - tzv. Bolma hisar , 1 - utvrđenje Gornjeg grada Beogradske tvrđave, 5 - Zindan kapija, a u prvom planu 19 - nerazrušen kisok i tome slično.
Crtač: Gump Johan Baptista (Gumpp Johann Baptista, 1651-1728)
Rezač: Vening Mihael (Wening Michael, 1645-1718)
Period: septembar 1688. god.
Mesto: Minhen
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije lista: 43,3 x 31,8 cm
Legenda: Tekst je na italijanskom jeziku.
Odrednice: panorama ; ratna scena
Pododrednice: panorama Beograda; osvajanje Beograda, 1688. god.
Inventarski broj: GI1/120
Nabavka: poklon od Đorđa Vajferta, Beograd
 
ALBUM POŽAREVAČKOG MIRA (sl. 8) 1720-1724.

Ovaj list je centralni. Od sredine nalevo je čelo, dakle, najbitniji deo carske delegacije, a od sredine nadesno je zvanični deo turske delegacije. List je snabdeven sa obimnim tumačem u oba gornja ugla sa odrednicama od A - Z (ukupno 24 odrednice). Horizontalnom sredinom slike su tri stuba, pravilno raspoređena i označena tako da je levi carski, desni je turski, a onaj među njima je označen kao središnji. Oko centralnog stuba su: dve prazne stolice - sedišta za poslanike, a tu je i grupa u kojoj su A) general Odijer, B) rumelijski beglerbeg Abdula Dusum-Zade, C i D) carski i turski tumači, E, F, G, H, I i K) su carski i turski predstavnici, L, M, N i P) manje značajni carski predstavnici, godpoda, hajduci, lakeji itd, Q) u levom donjem uglu poručnik Kornhof sa 6 malih topova i posadama, R, S, T i Z) su turski predstavnici - 8 aga, tipovi vojnika, beglerbegov konj sa konjušarem i slično.
Autor: Vajs Johan Konrad (Weiss Johann K.)
Crtač: Nesentaler Johan David (Nessenthaler Johann David, 1695-1736)
Izdavač: Volf Jeremija (Wolff Jeremias, 1663-1724)
Period: 1720-1724. god.
Mesto: Beč
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 70 x 22,9 cm
Dimenzije lista: 75,4 x 30,6 cm
Vodeni znak: Vodeni znak se u principu nalazi na spoljnoj ivici strana, dimenzija 12x7 cm. Na vrhu znaka je kruna sa jabukom i krstom koji se nalaze iznad (nemačkog) dvoglavog orla raširenih krila iz čijeg se repa pruža crta na kojoj su br. VI ili slova V i I u dnu presečena kratkom crtom sa slovima P I.
Legenda: Tekstovi u albumu su na nemačkom jeziku.
Odrednice: album
Pododrednice: gravira iz albuma
Inventarski broj: GI1/5008
Nabavka: otkup od Đorđa Bibe, Beograd

ALBUM POŽAREVAČKOG MIRA (sl. 9) 1720-1724

Čeoni deo pratnje turske delegacije: prvi ešalon su konjanici ( spahije ), potom janjičari - pešaci i ponovo spahije . Ukupno 1.700 vojnika. Na slici je 96 spahija , u dve grupe od po četiri reda sa po 12 konjanika. Između konjičkih grupa su janjičari u dve grupe sa po 4 reda i 4 čoveka u svakom. Ukupno 32 pešaka (što odgovara predstavničkom ešalonu carske vojske na slici). Sledi grupa janjičara na čijem je čelu i začelju starešina. Od prethodne grupe razlikuju se po tome što su osim puškama opremljeni i sabljama i označeni su kao "Defeckerisch", što je gotovo neprevodivo. Poslednji ešalon je grupa od 21 konjanika u tri reda sa zastavicama na kopljima, predvođena agom, a u dnu zdesna, je 6 malih topova sa 2 poslužioca, kojima je odata dobrodošlica carskoj delegaciji.
Autor: Vajs Johan Konrad (Weiss Johann K.)
Izdavač: Volf Jeremija (Wolff Jeremias, 1663-1724)
Period: 1720-1724. god.
Mesto: Beč
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 65,6 x 23,4 cm
Dimenzije lista: 75,8 x 30,5 cm
Vodeni znak: Vodeni znak se u principu nalazi na spoljnoj ivici strana, dimenzija 12x7 cm. Na vrhu znaka je kruna sa jabukom i krstom koji se nalaze iznad (nemačkog) dvoglavog orla raširenih krila iz čijeg se repa pruža crta na kojoj su br. VI ili slova V i I u dnu presečena kratkom crtom sa slovima P I.
Legenda: Tekstovi u albumu su na nemačkom jeziku.
Odrednice: album
Pododrednice: gravira iz albuma
Inventarski broj: GI1/5009
Nabavka: otkup od Đorđa Bibe, Beograd

ALBUM POŽAREVAČKOG MIRA (sl. 10) 1720-1724.

Aga (komandant) na čelu odreda " delija " (turska udarna konjica, nastala u Smederevskom sandžaku, formirao ju je Bali-beg). Odlikovali su se neustrašivošću. Na turskom deli znači lud, ludo hrabar. U opremi su im bile zverinje kože i krila grabljivica da bi izgledali strašnije. Oni na kopljima imaju zastavice. U objašnjenju su identifikovani kao ludaci (Narren), komedijaši (Gaukler). Ovo je verovatno otuda što je autor tursku reč " deli " preveo bukvalno, bez istorijskog kontesta i vezao je za ovaj rod turske konjice. Sledi turski zastavni vod od 8 konjanika u dva reda. Šestorica nose zastave, a dvojica " tugove " (tradicionalni staroturski steg - konjski rep), koji su označeni kao "barjak" (identično je i "barjak") odnosno, svete zastave. Zastavnički vod je sastavljen od dvorskih zvaničnika sultana. Iza njih je nadzornik štala, pa za njim 5 konja koje vode po dva konjušara. Konji su pokriveni skupocenim ašama ukrašenim zlatom i srebrom i kreću se jedan za drugim.
Autor: Vajs Johan Konrad (Weiss Johann K.)
Izdavač: Volf Jeremija (Wolff Jeremias, 1663-1724)
Period: 1720-1724. god.
Mesto: Beč
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 69,8 x 23,2 cm
Dimenzije lista: 76,1 x 30,6 cm
Vodeni znak: Vodeni znak se u principu nalazi na spoljnoj ivici strana, dimenzija 12x7 cm. Na vrhu znaka je kruna sa jabukom i krstom koji se nalaze iznad (nemačkog) dvoglavog orla raširenih krila iz čijeg se repa pruža crta na kojoj su br. VI ili slova V i I u dnu presečena kratkom crtom sa slovima P I.
Legenda: Tekstovi u albumu su na nemačkom jeziku.
Odrednice: album
Pododrednice: gravira iz albuma
Inventarski broj: GI1/5010
Nabavka: otkup od Đorđa Bibe, Beograd

PRIKAZ SUKOBA AUSTRIJSKIH I TURSKIH RATNIH ŠAJKI NA DUNAVU 15.10.1788.

Na Dunavu kod Zemuna prikazan je jedan od događaja u prvoj godini opsade Beograda, kada je austrijsko brodovlje pod komandom fon Magdeburga, 15.10.1788. godine, odbilo pokušaj napada turskih šajki na vojni logor kod Zemuna . U tom sukobu Turci su izgubili 6 šajki i bili primorani da se povuku. U desnom gornjem uglu je mala i veoma netačna panorama Beograda. Postoji tekst na nemačkom u kome je opisan događaj sa slike.
Period: 1788. god.

TURCI NAPUŠTAJU BEOGRAD 10.10.1789.

Slika prikazuje događaje od 10.10.1789. godine , dva dana posle predaje grada, kada Turci - posada iz tvrđave i stanovništvo - napuštaju Beograd. Na slici su feldmaršal Gideon Laudon (1), sa svojim oficirima (5) koji prisustvuju sprovođenju kapitulacije. Pored njih i jedinica vojske (6) spremnih za zaposedanje tvrđave, prolazi grupa turskih zvaničnika (3) i za njima, na konju komandant (2) pobeđene tvrđavske posade. U tumaču koji je na francuskom (s leve strane) i nemačkom (s desne strane) jeziku objašnjena je scena i predočeni su podaci, po svemu preterani, o ratnom plenu. Iznad gornjeg desnog ugla je broj 56, što upućuje na to da je list verovatno iz nekog od albuma o ratovima Franca II (odnosno od 1806. godine Franca I, cara Austrije) .
Autor: Vil. Johan Martin (Will. Johann Martin)
Period: 1789.god.
Mesto: Augzburg
Predmet: gravira
Tehnika: bakrorez
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 37 x 30 cm
Dimenzije lista: 42,8 x 32,8 cm
Legenda: Tekst je na francuskom i nemačkom jeziku.
Odrednice: ratna scena
Pododrednice: odlazak Turaka, Beograd, 1789. god.
Inventarski broj: GI1/1419
Nabavka: otkup od Danice Antić, Beograd

SLIKARNIK SLIKA VELIKOG ĐORĐA PETROVIĆA KARA - ĐORĐA (sl. 9)
KARAĐORĐEVO OSVAJANJE BEOGRADA 1806.

Na svetog prvozvanog Andreju 30. novembra (13. decembra) 1806. godine Karađorđe je krenuo u osvajanje Beograda. Slika je obeležena: I Donji grad, II Gornji grad, III Kalemegdan, IV varoš, V šanac oko Beograda ojačan palisadom , VI šančevi princa Evgenija i feldmaršala Laudona koji idu preko Vračara od Save do Dunava .
Šematizovan, ne mnogo vešt prikaz Beograda (panorama) i srpski ustanici koji napadaju u šest kolona. Činjenica je međutim, da je prikaz sadržajno tačan, da je u njemu prikazan napad koji predstavlja (u taktičkom smislu) ponavljanje austrijskog napada na Beograd oktobra 1789. godine .
Ispod je dopunski tumač: srpske baterije na Tašmajdanu (a), Vračaru (b i v), u Savamali (g), na Velikom ratnom ostrvu (d). Juriš na grad: 1. Karađorđe napada na Sava kapiju, 2. knez Sima Marković na Varoš-kapiju, 3. Vasa Čarapić na Stambol-kapiju, 4. Stanoje Glavaš na Vidin-kapiju. Srba je 20.000 sa 24 topa, a Turaka 16.000 sa 280 topova.
Autor: Nenadović N. Konstantin
Izdavač: Štamparija "Šimek i Štandart"
Period: 1883. god.
Mesto: Beč
Predmet: album
Tehnika: litografija
Materijal: papir
Dimenzije otiska: 15,2 x 22,5 cm
Dimenzije lista: 15,2 x 22,5 cm
Legenda: Tekst je na srpskom jeziku.
Odrednice: album ; ratna scena
Pododrednice: strana iz albuma; oslobođenje Beograda, 1806. god.
Inventarski broj: GI1/5090

TAŠMAJDAN 1856 - ALBUM KUNA FON KVICOVA
BEOGRAD GLEDAN SA TAŠMAJDANA 1856.

U prvom planu je groblje na Tašmajdanu, a u pozadini Beograd, Veliko ratno ostrvo i obrisi leve obale Dunava . Od objekata se ističu Batal džamija (sa već srušenim minaretom) i desno od nje, zvonik Saborne crkve. U levom donjem uglu je potpis C. v. Quitzow 1856.
Autor: Kvicov, Kuno fon (Quitzov, Cuno von)
 
OKOLINA KNJAŽEVCA ILI ZAJEČARA 20. APRIL 1877.

Na fotografiji u prvom planu je grupa od oko četrdesetak ljudi raspoređenih u polukrugu, između kuća (sleva se vidi krov jedne, zdesna u dubini krov druge, a u prvom planu zdesna, je masivnim kamenim kvadrima zidani ugao treće zgrade. Sleva, prvi koji stoji je sveštenik, a u sredini su čovek i žena, po nošnji neosporno iz Negotinske krajine, verovatno je u pitanju okolina Knjaževca ili Zaječara. U pozadini su brda.
Beleška na pozadini: "Praznik Takova 20. april 1877".
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Okolina Knjaževca ili Zaječara (?)
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: foto papir, karton
Dimenzije: 39,5 (27) x 33,5 (21,2) cm
Odrednice: žanr scena; proslava (?)
Pododrednice: praznik Takova, 1877. god.
Inventarski broj: FI1/2456

TRIJUMF KAPIJA NA DELIGRADU ZA DOČEK KNEŽEV 1876 – 1878.

Slikom dominira, od brvana napravljena, trijumfalna kapija, sa velikim centralnim i dva manja bočna luka. Gornji deo je sav u zelenilu. Pozadi levo, malo olupana seoska kuća, a na putu su kola sa senom i grupa ljudi.
Beleška na poleđini: "Trijumf kapija na Deligradu za doček Knežev".
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Deligrad
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir, karton
Dimenzije: 39,5 (27) x 33,5 (21,2) cm
Odrednice: panorama ; kapija
Pododrednice: panorama Deligrada; Trijumf kapija
Inventarski broj: FI1/2475

TERAZIJSKA ČESMA 1876 – 1878.

Prikazana je Terazijska česma, Terazije , prostor između današnjih hotela "Moskve" i "Balkana". Česma je podignuta 1860, a 1911. godine, zbog rekonstrukcije Terazija , preneta je u Topčider, da bi 80-tih godina ponovo bila vraćena na Terazije . Levo od česme je spratna zgrada na mestu na kojem se danas nalazi hotel "Moskva", a desno je stari hotel "Balkan", porušen sredinom 30-tih godina radi gradnje novog hotela.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: česma
Pododrednice: Terazijska česma
Inventarski broj: UR/3758
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

DELIJSKA ČESMA 1876 - 1878.

Prikazana je Delijska česma na uglu Knez Mihajlove i Vuka Karadžića ulice. Česma je 1843. godine sagrađena na mestu starije, srušene česme, a srušena je 1889. godine. Levo od česme je kuća Jovana Panđele, podignuta po projektu arh. Aleksandra Bugarskog 1872. godine, koja postoji i danas samo što je u dva navrata prepravljana i dograđivana. Desno je bivši hotel "Rusija", zgrada podignuta 1870. godine (autor nepoznat). Kao i Panđelova kuća, dograđivana i prepravljana, danas poznata kao zgrada "Rudnapa". U dubinu slike se pruža Knez Mihailova ulica, pogled ka Kalemegdanu.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, sepija
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 x 33,5 cm
Odrednice: česma
Pododrednice: Delijska česma
Inventarski broj: UR/3757

SALON ZA SVEČANA PRIMANJA KNEGINJE NATALIJE OBRENOVIĆ 1876 -  1878.

Prikazana je unutrašnjost Starog konaka, srušenog posle atentata 1903. godine. Salon za svečana primanja kneginje Natalije Obrenović.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 (27) x 33,5 (21,2) cm
Odrednice: konak
Pododrednice: Stari konak
Inventarski broj: UR/3761
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

CRVENI SALON KNEZA MILANA OBRENOVIĆA SA RATNIM ZASTAVAMA 1876 – 1878.

Prikazana je unutrašnjost Starog konaka, srušenog 1903. godine, tzv. Crveni salon kneza Milana Obrenovića (najverovatnije centralna prostorija na spratu) sa ratnim zastavama. Prema belešci na poleđini slike to su zastave ruskih dobrovoljaca: Orlovske družine, Moskovsko Černjajevske i Nižnjenovgorodske družine.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija
Tehnika: crno-bela, tonirana
Materijal: papir
Dimenzije: 39,5 (27) x 33,5 (21,2) cm
Odrednice: konak
Pododrednice: Stari konak
Inventarski broj: UR/3762
Nabavka: poklon od arh. Aleksandra Deroka, Beograd

DVORIŠTE VAZNESENSKE CRKVE 1876. DO 1878

 
Prikazano je dvorište Vaznesenske crkve, deo prema Ulici kneza Miloša , prepuno ljudi u uniformama i ranjenika, od kojih neki leže. Prihvatilište bolnice ili možda odmor u letnje dane.
Autor: Groman I. V.
Period: od 1876. do 1878. god.
Mesto: Beograd
Predmet: fotografija - kopija
Tehnika: crno-bela
Materijal: foto papir
Dimenzije: 18 x 13 cm
Odrednice: crkva
Pododrednice: Vaznesenska crkva
Inventarski broj: UR/565
Nabavka: otkup od Save Cvetkovića, Beograd
Datum nabavke: 23.7.1955. god.

Приредио
Миливој Анђелковић
http://www.amika.rs/
amika@verat.net